آشنایی با دنیای لینوکس و به صورت خاص دبیان Debian
Debian یا دبیان یک سیستم عامل متن باز است که بر اساس یونیکس نوشته شده است. سیستم عامل هایی رو که بر اساس یونیکس نوشته شده اند رو به اختصار لینوکس می گن. ولی در همین ابتدا باید به تعریف سه عبارت عبارت متن باز، یونیکس و لینوکس بپردازیم.
متن باز یا open source:
می توان گفت متن باز یا open source در واقع شیوه ای در تولید و توسعه ی نرم افزار است که در آن سورس و منبع اصلی کد در اختیار افراد گذاشته می شود تا بتوانند برنامه ای که به طریق متن باز نوشته شده است را بهبود و توسعه ببخشن. مثلا زبان php یک برنامه متن باز است، این مساله به این معناست که اگر به هر دلیل تصمیم داشتید تغییراتی در آن انجام بدهید می توانید سورس آن را از سایت php.net دریافت کنید و تغییرات جدید را در آن اعمال کنید و دوباره کامپایل کنید. چون سورس زبان Php در اینترنت در اختیار افراد گذاشته شده و هر کسی که توانایی فنی آن را داشته باشد می تواند آن را دانلود تغییر و کامپایل کند به زبان Php متن باز و یا open source گفته می شود. همین طور دبیان و یا یونیکس مورد بحث ما هم برنامه های متن بازی هستند که می توانیم سورس آن ها را تهیه، تغییر و از نو کامپایل کنیم. برخی از برنامه های متن باز معروف عبارتند از:
Firefox: یک مرورگر اینترنت که خیلی ها ازش استفاده می کنن. برنامه ای بسیار قدرتمند با قابلیت های جذاب برای کاربران معمولی و توسعه دهندگان برنامه های تحت وب.
Open Office: یک برنامه بسیار کامل برای باز کردن و ویرایش فایل های office که روز به روز قدرتمند تر می شه.
VLC: برنامه ای قدرتمند برای اجرای فایل های ویدیویی.
GIMP: ویرایشگر کامل و حرفه ای تصاویر.
Inkscape: برنامه ای برای طراحی وکتوری.
Filezilla: برنامه ای قدرتمند و ساده برای ارتباط با ftp.
و....
این تصور که open source فقط مختص برنامه های لینوکس است کاملا اشتباهه و برنامه های بسیاری موجود اند که برای ویندوز کار می کنند و در عین حال متن باز هستند. همانطور که گفتیم متن باز تنها شیوه ای در تولید و توسعه نرم افزار به حساب می آید.
بحث در این زمینه خیلی گسترده است. دنیای متن باز منتقدان و موافقان بسیاری داره. در مقابل عبارت open source و متن باز می توان از عبارت close source و متن بسته استفاده کرد، البته شاید بهتره به جای close source از عبارت Proprietary software به معنای نرم افزار اختصاصی استفاده کرد.
تو اینترنت در مورد مقایسه نرم افزار های متن باز و اختصاصی مطالب خیلی زیادی می تونید پیدا کنید.
یونیکس و لینوکس:
ترجیح می دم توضیح یونیکس و لینوکس رو با هم ارایه بدم.
یونیکس یک سیستم عامل متن باز چندوظیفه ای و چند کاربره است که توسط مهندسان آزمایشگاه بل نوشته شده است. این سیستم عامل در ابتدا به زبان اسمبلی نوشته شد. اسمبلی زبان سطح پایینی است که توسعه نرم افزار به سخت و زمان بر است به همین دلیل بعد از پنج سال این سیستم عامل به زبان سی باز نویسی شد. بعد از بازنویسی این سیستم عامل به زبان سی توسعه آن سرعت بیشتری یافت. این سیستم عامل در اواخر دهه 70 قرن 20 میلادی به سرعت در دانشگاه ها مورد تدریس و استفاده قرار گرفت و به تبع آن ها شرکت های بزرگ نیز استفاده از آن را شروع کردند. در همان سال ها نسخه های تجاری دیگری از یونکس با نام های solaris، اچ‌پی - یواکس، اسکوئنت و ای‌آی‌اکس وارد بازار شدند که مشتریان خاص خود را داشتند.
حالا سوالی که مطرح می شود این است که ارتباط یونیکس و لینوکس در چیست؟ یونیکس یک نرم افزار اختصاصی است که برای امتیاز آن در اختیار موسسه اپن گروپ قرار دارد. لینوکس را بهتره که GNU/linux (گنو، لینوکس) نام بذاریم چون ابزار های کاربردی این سیستم عامل تحت پروژه ای به نام گنو تهیه شده اند و هسته ی آن توسط شخصی به نام لینوس تروالز و با نام linux ایجاد گردیده است. لینوکس و گنو در ابتدا کاملا مستقل بودند ولی در پی ادغام هم تونستند کاربرای بسیار زیادی رو از سرتاسر جهان گرد هم بیارن. برخی هم گنو لینوکس را شبه یونیکس نام گذاشتن. نام GNU/Linux عموما به اختصار linux گفته می شه. سیستم عامل های بسیاری بر اساس linux (GNU/Linux) ایجاد شده اند که به آن ها توزیع های لینوکس گفته می شود، که معروف ترین آن ها عبارتند از: Redhat، ubuntu، Arch Linux، Slackware، Centos، Debian، Fedora، Gentoo، Knoppix، Mandriva و openSuse. هر کدوم از این توزیع ها داستان خاصی رو برای خودشون دارند و به قولی فلسفه ی خاصی پشتشون هست که برای آشنایی با هر کدومشون می تونید از گوگل کمک بگیرید.
و اما اصل بحث ما یعنی معرفی Debian و نحوه یادگیری اون:
سیستم عامل Debian یا دبیان یک توزیع لینوکسی متن باز و غیر تجاری به حساب می یاد. نام این سیستم عامل از ترکیبی از نام تولید کننده آن "یان مورداک" و نامزد او "دبرا لین" به دست آمده است. این نرم افزار نخستین بار در سال 1993 معرفی شد، در آن زمان دبیان فقط بر روی پردازنده با معماری اینتل 80386 کار می کرد ولی در سال 1995 اولین نسخه ی برای معماری های غیر از اینتل 80386 معرفی شد.
دبیان توسعه دهندان بسیار فعال و متعهدی داره که به صورت مستمر این سیستم عامل رو توسعه می دن. دبیان همیشه پایه ای برای تولید توزیع های لینوکسی دیگه به حساب می یاد که منجر به تولید بیش از 138 توزیع لینوکسی در جهان شده. با مراجعه به این لینک می تونید لیستی از این توزیع ها رو پیدا کنید. به عنوان مثال می توان به توزیع های ubuntu، توزیع ایرانی parsix و knoppix اشاره کرد. از سیستم عامل دبیان می توان به عنوان سیستم عامل با کاربری شخصی و سرور استفاده کرد.
دبیان بسیار قدرتمند است و تقریبا روی تمام پردازنده های قدیمی و جدید بدون مشکل کار می کند. میزان رم مورد استفاده در این سیستم عامل بسته به نوع پردازنده متغیر است و به نظر می رسد به کمتر از 128 مگابایت رم و 5 گیگابایت هارد دیسک نیاز دارد.
رابط کاربری این سیستم عامل به صورت پیش فرض GNOME است که بسیار محبوب و پرطرفداره.
البته در توزیع های لینوکس می تونید رابط کاربری رو خودتون انتخاب کنید و رابط های دیگه ای رو نصب و استفاده کنید. شاید فهم این قضیه برای تازه کار ها مقداری مشکل باشه ولی به صورت خلاصه می شه گفت که به نظر من یکی از مشکلات سیستم عامل ویندوز اینه که وقتی سیستم عامل جدیدی رو نصب می کنی نمی تونی از رابط کاربری سیستم قبلی استفاده کنی. چه مشکلی داره من بتونم سیستم عامل ویندوز هفت رو با رابط استاندارد ویندوز اکس پی نصب کنم؟ این قضیه در لینوکس کاملا سلیقه اییه. شما می تونید از رابط های کاربری متنوع جدید وقدیمی برای کار خودتون استفاده کنید.
اگر تا به حال از هیچ سیستم عامل لینوکسی استفاده نکردید شاید در ابتدا سخت ترین کار برای شما نصب نرم افزار جدید باشه. به دلیل گستردگی توزیع ها و تفاوت هایی که توشون هست و همینطور تفاوت بنیادی تهیه و نصب نرم افزار ها در لینوکس در مقایسه با ویندوز تهیه و نصب نرم تا حدودی سختی هایی رو داره ولی خوب اگه به اون عادت کنید به خاطر قدرت و کاربردی که داره حسابی طرفدارش می شید. همین طور برای راحتی کاربران برای یافتن و یا نصب نرم افزار می توان از نرم افزار های مدیریت بسته ها استفاده کرد. یکی از معروف ترین این نرم افزار ها سیناپتیک است. با استفاده از این نرم افزار خیلی راحت و قدرتمند می شه نرم افزار های رو حذف، آپدیت و یا نصب کرد. اگر به این نرم افزار عادت کنید متوجه می شید که فرایند پیدا کردن و نصب نرم افزار شاید از ویندوز هم راحت تر باشه.
دبیان همیشه تحت سه نسخه منتشر می شود که عبارتند از پایدار، آزمایشی و ناپایدار. نسخه پایدار آخرین نسخه ای هست که برای انتشار آماده شده است و خود دبیان پیشنهاد می ده از این استفاده کنید.
بحث در مورد دبیان و یا سیستم عامل های متن باز به دلیل بزرگی و تفاوت های عمده ای که با ویندوز دارند بسیار گستردست به خاطر همین در چند پست نمی توان به آن پرداخت. توصیه من به دوستان اینه که اگه دنبال کشف دنیاهای تازه ای تو رایانه هستند حتما لا اقل یک توزیع لینوکس رو تهیه و نصب کنند، معادل نرم افزارهای کاربردی که همیشه تو ویندوز ازشون استفاده می کنید رو برای توزیع خودتون پیدا و نصب کنید و گه گاهی از این توزیع ها استفاده کنید. اگر هم قصد دارید یکی از این توزیع ها رو حرفه ای یاد بگیرید بهتون تبریک می گم. اما برای یادگیری لینوکس و به صورت خاص دبیان می تونید از سایت webamooz.ir که دوره آموزش Linux Debian Administrator رو به صورت رایگاه ارایه می ده استفاده کنید.
و درود دوست عزیز